Sekswerkwet discriminerend en schendt privacy

Door Arno Ruitenbeek

De wet regulering sekswerk (wrs) is discriminerend en schaadt de privacy van prostituees. Bovendien kunnen banken ook onder de nieuwe wet een prostituee, lees ondernemer met vergunning, financiële steun weigeren.

“Want daarover wordt in het wetsvoorstel met geen woord gerept”, aldus Frans Snel van het gelijknamige kamerverhuurbedrijf op de Achterdam in Alkmaar. Snel heeft de consultatieversie van de wet regulering sekswerk, zoals staatssecretaris van justitie en veiligheid Ankie Broekers-Knol die medio oktober heeft gepubliceerd, regel voor regel doorgenomen.

De wettelijke, uniforme vergunningplicht voor alle prostituees en exploitanten van seksbedrijf is volgens Broekers-Knol bedoeld om de seksbranche te reguleren en misstanden tegen te gaan. De conclusie van Snel: “Een slecht voorstel, niet beter dan de door de Eerste Kamer terecht afgeschoten wet regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche (wrp).”

De Eerste Kamer haalde een streep door dit geautomatiseerd landelijk registratiesysteem, ‘omdat aan het nut, de noodzaak en de juridische houdbaarheid van de registratieplicht werd getwijfeld.* Volgens de Senaat zijn tal van andere, minder ingrijpende wegen te bewandelen voor de informatievoorziening. Daarnaast kan een combinatie van intensivering van hulpverlening, toezicht en handhaving en een versterking van de rechtspositie van prostituees helpen zicht en grip op de branche te krijgen.

Ingrijpend

Snel: “Ook acht de Eerste Kamer de kans klein dat zo’n registratiesysteem er daadwerkelijk toe bijdraagt dat mensenhandel en gedwongen prostitutie vaker worden opgespoord klein geacht.” Niet in de laatste plaats is de wrp gestrand op een gebrek aan zwaarwegend algemeen belang. Anders gezegd: er is geen dringende maatschappelijke noodzaak die de ingrijpende beperking van het recht op de privacy van alle sekswerkers in Nederland zou kunnen rechtvaardigen.

“Artikel 1 van de Grondwet: Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan. De wrs doet niet anders dan prostituees ongelijk behandelen.”

“De prostituee moet 21 jaar zijn. Volwassen ben je in Nederland met achttien, dan mag je ook vechten (en soms sneuvelen) voor je land. De prostituee moet de vergunning mondeling aanvragen bij een door de burgemeester aangewezen ambtenaar en daarbij haar paspoort overleggen. Noem mij een zzp’er of ondernemer die daar ook toe verplicht is; houd daarbij in het oog dat prostitutie al heel lang een legaal beroep is.”

“De minister van justitie en veiligheid kan nadere regels stellen over de wijze van indiening van de aanvraag stellen en óverige gegevens of bescheiden die nodig zijn voor de beoordeling van de aanvraag. Een vergunning kan worden geweigerd als de burgemeester vindt dat de aanvrager niet genoeg zelfredzaam is, of de burgemeester het ernstige vermoeden heeft dat de aanvrager wordt gedwongen de hoer te spelen.”

“Let wel: vermoeden. De woorden bewijs of feit komen in de wetstekst niet voor. Er belt iemand naar de politie die zegt dat mevrouw X in de gaten wordt gehouden door een Oost-Europeaan en je hebt de poppen aan het dansen. De overheid krijgt carte blanche voor de overheid zeker felle anti-prostitutieburgemeesters als de Alkmaarse (Piet Bruinooge) mogen zich profileren politieagent, rechter en beul. Een gesprekje met een ambtenaar volstaat blijkbaar ook voor de burgemeester om te beslissen of iemand een vergunning krijgt, dan we – zoals in de praktijk gebeurt – in de illegaliteit duikt.”

Toneel

“Is een geregistreerde prostituee per definitie geen slachtoffer van mensenhandel? Knap als je dat na een gesprek durft te zeggen. Misschien speelt de vrouw wel heelt goed toneel, of ontbreekt het de ambtenaar aan kennis, ervaring en inzicht om tot een goed advies te komen. Ze kunnen de prostituee het hemd van het lijf vragen en als de antwoorden ze niet aanstaan, is ze de klos.”

“Het is een utopie om te denken dat registratie van prostituees helpt bij bestrijding van, ik zeg met nadruk vermeende misstanden in de seksbranche. In de gemeente Utrecht hebben ze een plaatselijke registratieplicht. Daar erkennen ze dat het lastig is signalen van mensenhandel te ontdekken en dat het vrijwel onmogelijk is om in een registratiegesprek van een uur te beoordelen of iemand daar slachtoffer van is. En enkel signaleren van uitbuiting of mensenhandel is wat anders dan die misstanden daadwerkelijk bestrijden.”

De aanzienlijke schending van de privacy door de wrs is wat Snel betreft net zo’n belangrijke reden om het voorstel af te schieten als de schending van artikel 1. “Inzake de privacy wordt de  subsidiariteit naar de prullenbak verwezen.”**

Subsidiariteit wil zeggen dat het doel (verwerking van de persoonsgegevens) ook op een andere wijze kan worden bereikt, waardoor de inbreuk op de privacy van de prostituee zo min mogelijk wordt geschaad. “Zoals de Senaat zei, zijn tal van andere, minder ingrijpende wegen te bewandelen voor de informatievoorziening. Schriftelijke aanvraag, belangrijkste persoonlijke en zakelijke gegevens, inschrijving Kamer van Koophandel, verklaring omtrent gedrag eventueel en klaar.”

Snel heeft slechte ervaringen met de gemeente Alkmaar, die de intiemste dingen wilde weten van vrouwen die op de Achterdam gingen werken. In de regulering prostitutie, seksbranche en aanverwante onderwerpen uit de algemene plaatselijke verordening (Apv) staat dat Snel (en de overige exploitanten) de naam, leeftijd, nationaliteit, (werkelijk) adres en woonplaats van elke prostituee moeten registreren.

Hierbij hoort ook opgave van het sofi- cq burgerservicenummer. De vergunninghouders moeten goedgelijkende kleurenkopieën van de identiteits- en verblijfsdocumenten maken en zeven jaar bewaren. Snel: “Maar in de praktijk is het nog erger. De gemeente wil de intiemste dingen weten. Hoe vaak ze het doen, met of zonder condoom. Te gek. Dat gaat ze geen snars aan.”

De kamerverhuurder kaartte de kwestie aan bij de waakhond Autoriteit Persoonsgegevens (AP) aan. In mei van dit jaar kreeg hij het gelijk aan zijn zijde. De AP heeft een half jaar geleden de ‘functionaris gegevensbescherming van de gemeente Alkmaar’  een ondubbelzinnige brief gestuurd. “De AP heeft al eerder het standpunt ingenomen dat het verwerken van persoonsgegevens van sekswerkers gezien dient te worden als het verwerken van gegevens over het seksuele leven van personen.”

Risico

Dan is de uitvoeringswet algemene verordening gegevensbescherming (Uavg) van toepassing, “Een gemeentelijke verordening biedt geen uitzonderingsmogelijkheid op het verbod op het verwerken van bijzondere categorieën van persoonsgegevens. In het algemeen gesteld kan worden dat het verwerken van volledige kopieën van identiteitsbewijzen privacyrisico’s met zich mee brengt, zo is er het risico op identiteitsfraude.”

Daarnaast mag het burgerservicenummer alleen worden verwerkt als bij wet is vastgelegd dat dit verplicht is. Een gemeentelijke verordening is geen wet, dus over en uit. De gemeente Alkmaar wist hoe laat het is en beloofde de nadere regels voor seksinrichtingen, het prostitutiebeleid Alkmaar 2016 en de vergunningsvoorwaarden op deze punten aan te passen voor het einde van het jaar.

———-

Bronnen:

*De lokale registratieplicht voor prostituees in het licht van het Wetsvoorstel regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche. Post, C., Brouwer, J. & Vols, M., 10-May-2016, In : Jurisprudentie voor Gemeenten. 2016, 5, p. 103-107 5 p.

**Privacy in de praktijk- proportionaliteit en subsidiariteit; Ploum Rotterdam Law Firm, Dorien van Straten en Kim Prooij